Derin İnfiltratif Endometriozis (DIE): Ağrının Gizli Nedeni

Derin infiltratif endometriozis, endometriozis hastalığının en ileri formlarından biridir. Bu hastalıkta endometriozis dokusu sadece rahim çevresinde kalmaz; aynı zamanda bağırsak, idrar yolları, vajina, rektum ve hatta sinir dokularına kadar ilerleyebilir. Bu nedenle sıklıkla kronik ve şiddetli ağrı, kısırlık, dışkılama veya idrarda zorluk gibi belirtilerle kendini gösterir.

DIE, tüm endometriozis olgularının yaklaşık %10–20’sini oluşturur, ancak çoğu zaman tanısı gecikir.

Derin Endometriozis Nedir?

Normalde rahmin iç tabakasında (endometrium) bulunan hücrelerin, vücutta başka bölgelere yerleşmesi “endometriozis” olarak bilinir. Ancak derin infiltratif endometriozis, bu hücrelerin:

• 5 mm’den daha derine inerek
• organlara zarar verecek düzeyde yerleşmesiyle oluşur.

Tutulabilecek bölgeler:

• Rektum ve kalın bağırsak
• Vajina ve vajinal duvar
• Mesane ve idrar yolları
• Sakrouterin ligamanlar (rahmi destekleyen bağlar)
• Sinir ağları (özellikle pelvik pleksus)

En Sık Görülen Belirtiler

DIE hastalarının %80’inden fazlasında yaşam kalitesini etkileyen şikayetler görülür:

• Adet döneminde şiddetli kasık ağrısı
• Cinsel ilişki sırasında ağrı (disparoni)
• Dışkılama sırasında ağrı ve kanama
• Kronik kabızlık veya ishal atakları
• İdrar yaparken ağrı veya sık idrara çıkma
• Kısırlık

Bu şikayetler genellikle adet dönemiyle tetiklenir ve zamanla sürekli hale gelebilir. Sıklıkla iritabl bağırsak sendromu (IBS), idrar yolu enfeksiyonu ya da psikolojik sorunlarla karıştırılır.

Tanı Nasıl Konulur?

DIE tanısı koymak, klasik endometriozise göre daha zor olabilir. Doğru ve detaylı bir değerlendirme gerektirir:

Fizik muayene
Doktorunuz vajinal veya rektal yolla yapılan muayenede kitle veya hassasiyet hissedebilir.

Ultrasonografi (özelleşmiş pelvik USG)
Rektovajinal bölgeyi ve bağırsak tutulumu olan alanları değerlendirmede başarılıdır.

Pelvik MRI
DIE’nin yerleşim yerlerini detaylı göstermek için altın standarttır. Rektum, mesane, vajina gibi yapıların tutulumu net biçimde saptanabilir.

Laparoskopi
Gerekirse hem tanı hem de tedavi amacıyla kullanılır. Gözle doğrudan görülerek biyopsi alınabilir.

2021 tarihli ESHRE (Avrupa İnsan Üremesi Derneği) kılavuzlarına göre, derin endometriozis tanısında MRI’nin duyarlılığı %80–95, özgüllüğü ise %90 üzerindedir.

Tedavi Seçenekleri

Tedavi, hastalığın yaygınlığı, belirtilerin şiddeti, doğurganlık isteği ve yaşa göre planlanır.

1. İlaçla Tedavi

• Hormon baskılayıcı ilaçlar (GnRH agonistleri, progestinler, kombine doğum kontrol hapları)
• Ağrıyı ve adet kanamasını azaltabilir.
• Ancak organ tutulumunu geriletmez, cerrahinin alternatifi değildir.

2. Cerrahi Tedavi (Laparoskopik Eksizyon)

Derin endometriozis tedavisinde en etkili yöntem laparoskopik cerrahidir.

Bu ameliyat, sadece görünür lezyonları değil, derin dokulara inen odakları da çıkarır. Özel eğitimli cerrahlar tarafından yapılmalıdır çünkü:

• Rektum ya da idrar yollarına yakın çalışmayı gerektirir.
• İnce diseksiyon ve onarım teknikleri gerekir.
• Bazen genel cerrahi ve üroloji ekipleriyle birlikte yapılır.

Araştırmalara göre cerrahiden sonra ağrı şikayetlerinde %80’e varan düzelme, doğurganlık oranlarında %40–60 artış sağlanabilir.

Tekrarlama Riski Var mı?

Evet, özellikle medikal tedaviyle yalnızca baskılanan olgularda nüks riski yüksektir. Ancak cerrahi ile tamamen çıkarılan olgularda bu oran düşer. Literatürde 5 yıllık takipte nüks oranı ortalama %20–30 olarak bildirilmiştir.

DIE ve Kısırlık

Derin endometriozisi olan kadınların yaklaşık yarısı çocuk sahibi olmakta zorlanır. Çünkü:

• Fallop tüpleri, yumurtalık ve rahim çevresinde yapışıklıklar gelişir.
• Embriyonun tutunması zorlaşır.
• Yumurtalık rezervi azalabilir.

Bu nedenle bazı hastalarda ameliyat sonrası tüp bebek (IVF) önerilir.

Sonuç

Derin infiltratif endometriozis, hafife alınmaması gereken, çoğu zaman gözden kaçan ve sessiz ilerleyen bir hastalıktır. Hayat kalitenizi etkileyen şiddetli adet ağrıları, dışkılama ya da cinsel ilişki sırasında acı yaşıyorsanız, bu durumun altında DIE olabilir. Doğru tanı, deneyimli bir ekip ve uygun tedaviyle ağrısız, sağlıklı bir yaşam mümkündür.

Derin endometriozis tedavisinde uzmanlaşmış bir jinekologla görüşmek uzun vadeli yaşam kaliteniz için kritik önemdedir.