Tüp Bebek Tedavisinde Ek (Add-on) Uygulamalar: Bilim Ne Diyor?

Tüp bebek (IVF) tedavisi, bazı çiftlerde tekrarlayan başarısızlıklar ya da düşük embriyo kalitesi gibi nedenlerle destekleyici ek uygulamalara (add-on tedavilere) ihtiyaç duyabilir. Peki bu uygulamalar gerçekten işe yarıyor mu? Bilim ne diyor?

Add-on (Ek) Tedavi Nedir?

Add-on tedaviler, standart IVF protokolüne ek olarak uygulanan yöntemlerdir. Amaç, embriyo kalitesini artırmak, tutunmayı desteklemek ve gebelik şansını yükseltmektir. Ancak bu yöntemlerin çoğu için etkililiği net kanıtlanmamıştır ve kullanımları hâlâ tartışmalıdır.

En Sık Kullanılan Add-on Tedaviler ve Bilimsel Değerlendirmeleri

1. Embriyo Tutunmasını Destekleyici İlaçlar

Kortikosteroidler (prednizolon vb.)

• Amaç: Bağışıklık sistemini baskılayarak embriyonun rahim tarafından reddedilmesini önlemek.
• Kanıt durumu: ASRM ve ESHRE’ye göre, tekrarlayan tutunma başarısızlığı olan hastalar dışında rutin kullanımı önerilmez.
• Yan etkiler: Kilo alımı, bağışıklık baskılanması, diyabet riski.

Antikoagülanlar (heparin, aspirin)

• Amaç: Rahim damarlarını güçlendirip embriyo tutunmasını kolaylaştırmak.
• Kanıt durumu: Luteal faz destekle birlikte kullanıldığında bazı çalışmalarda fayda gösterilmiştir; ancak kanıtlar zayıf düzeydedir.

2. Bağışıklık Temelli Tedaviler

IVIG (immünoglobulin tedavisi), intralipid infüzyonları

• Amaç: Doğal öldürücü hücreleri (NK hücreler) baskılamak.
• Kanıt durumu: ASRM 2018 kılavuzu bu tedavilerin IVF başarısını artırdığına dair yeterli bilimsel kanıt olmadığını belirtir.

3. Endometriyal (Rahim) Müdahaleler

Endometrial scratching (rahim içi kazıma)

• Amaç: Rahim iç dokusunda iyileşme süreci başlatarak embriyo tutunmasını artırmak.
• Kanıt durumu: 2021 Cochrane meta-analizine göre, genel IVF popülasyonunda etkili değil.
• Ancak: Tekrarlayan başarısızlık vakalarında bazı merkezlerde hâlâ uygulanmakta.

4. Embriyo Kültür ve Seçim Teknolojileri

Time-lapse embriyo izleme (Embryoscope)

• Amaç: Embriyo gelişimini sürekli izleyerek en sağlıklı embriyoyu seçmek.
• Kanıt durumu: ESHRE 2023 rehberine göre, bazı merkezlerde fayda sağlayabilir; fakat canlı doğum oranlarında belirgin bir artış gösterilmemiştir.

Preimplantasyon Genetik Test (PGT-A)

• Amaç: Embriyoların kromozomal yapısını değerlendirerek anormallikleri ayıklamak.
• Kanıt durumu:
  • 38 yaş üzeri ve tekrarlayan düşük öyküsü olanlarda faydalı olabilir.
  • <35 yaş, normal rezervli çiftlerde canlı doğum oranını artırmaz.
  • Ayrıca mozaizm nedeniyle yanlış negatif/pozitif sonuçlar riski vardır.

5. Destekleyici Hormon ve Takviyeler

DHEA, Testosteron jel, Büyüme Hormonu (GH)

• Amaç: Yumurtalık yanıtı zayıf kadınlarda yumurta kalitesini artırmak.
• Kanıt durumu: Bazı pilot çalışmalarda umut verici sonuçlar var ama büyük randomize çalışmalarda etkinlik gösterilmemiştir.

Koenzim Q10, Melatonin, Omega-3

• Amaç: Antioksidan etki ile oosit kalitesini desteklemek.
• Kanıt durumu: Zararsızdır, destekleyici olabilir ama canlı doğum oranına etkisi belirsizdir.

6. Rahim İçine Uygulanan Destekler

PRP (Platelet Rich Plasma) uygulamaları

• Amaç: Rahim iç dokusunu gençleştirerek embriyo tutunmasını kolaylaştırmak.
• Kanıt durumu: Şu anda deneysel düzeydedir. Güvenli olduğuna dair veriler olsa da etkinlik kanıtı zayıftır.

Otolog kemik iliği kök hücre uygulamaları

• Amaç: İnce endometrium tedavisi.
• Kanıt durumu: Deneyseldir. Klinik kullanımı için daha fazla çalışma gereklidir.

Gerçeklerle Add-on Tedaviler

Sonuç: Add-on Tedaviler Umut Verici Ama Belirsiz

Tüp bebek tedavisinde kullanılan ek uygulamalar, zaman zaman umut verici başlıklarla gündeme gelse de, birçok add-on tedavinin etkisi yeterince kanıtlanmamıştır.

ASRM ve ESHRE gibi bilimsel kuruluşlar, bu uygulamaların çoğu için rutin kullanımı önermemektedir.
Bazı çiftlerde bireysel fayda sağlasa da, bu tedavilere yüksek beklentiyle ve bilim dışı yönlendirmelerle başlanmamalıdır.

Önerimiz: Ek tedaviler ancak detaylı tıbbi değerlendirme sonrası, bilimsel rehberlere uygun şekilde planlanmalı ve hasta bilgilendirmesi mutlaka yapılmalıdır.