Polikistik Over Sendromu (PKOS): Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Polikistik Over Sendromu (PKOS), kadınlarda en sık görülen hormonal bozukluklardan biridir. Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kistin bulunmasıyla karakterize olmasına rağmen, esas sorun hormon dengesizliğidir. PKOS, hem üreme sağlığını hem de genel metabolik sağlığı etkileyebilir.

PKOS’un Belirtileri

Belirtiler kişiden kişiye değişebilir, ancak en sık görülenler şunlardır:

• Adet düzensizliği (seyrek veya hiç adet görmeme)
• Aşırı tüylenme (hirsutizm) – yüz, çene, göğüs, sırt
• Sivilce (akne) ve yağlı cilt
• Saç dökülmesi (erkek tipi)
• Kilo artışı veya obezite
• Hamile kalmada güçlük (infertilite)

PKOS’un Nedenleri

Kesin nedeni bilinmemekle birlikte, aşağıdaki faktörler rol oynayabilir:

• İnsülin direnci: Kan şekeri kontrolünün bozulması, yumurtalıkların aşırı androjen üretmesine yol açar.
• Hormonal dengesizlik: LH/FSH oranında bozulma, testosteron artışı.
• Genetik yatkınlık: Ailede PKOS öyküsü bulunması.
• Yaşam tarzı faktörleri: Kötü beslenme, hareketsizlik, stres.

PKOS ve Yumurtlama

PKOS’ta yumurtlama düzenli gerçekleşmez veya hiç gerçekleşmez. Bu da gebelik şansını azaltır. Yumurtlama problemleri, adet düzensizliği ve hormon dengesizliği ile birlikte kısırlığın önemli nedenlerinden biridir.

Tanı Yöntemleri

PKOS tanısı için Rotterdam kriterleri kullanılır. Bu kriterlerden en az ikisinin bulunması tanı için yeterlidir:

1. Seyrek veya hiç yumurtlama olmaması (oligo/amenore)
2. Erkeklik hormonlarının (androjen) fazlalığına bağlı klinik veya laboratuvar bulgular
3. Ultrason ile yumurtalıklarda çok sayıda küçük kistin görülmesi

Ek değerlendirmeler:

• Kan testleri (FSH, LH, testosteron, prolaktin, TSH)
• Açlık glikoz ve insülin düzeyleri
• Lipid profili

PKOS’un Komplikasyonları

Tedavi edilmediğinde PKOS şu sorunlara yol açabilir:

• Tip 2 diyabet
• Yüksek tansiyon
• Yüksek kolesterol
• Metabolik sendrom
• Uyku apnesi
• Rahim kanseri (endometriyal hiperplaziye bağlı)

Tedavi Yöntemleri

Tedavi, hastanın çocuk isteğine, şikâyetlerine ve metabolik durumuna göre belirlenir.

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Sağlıklı, dengeli beslenme (özellikle düşük glisemik indeksli diyet)
• Düzenli egzersiz
• Kilo kontrolü (kilo kaybı adet düzenini ve yumurtlamayı iyileştirir)

2. İlaç Tedavisi

• Doğum kontrol hapları: Adet düzenini sağlar, tüylenme ve akneyi azaltır.
• Metformin: İnsülin direncini azaltır.
• Anti-androjen ilaçlar: Hirsutizm ve aknede etkili.
• Yumurtlama uyarıcı ilaçlar: Çocuk isteyen hastalarda kullanılır.

3. Cerrahi Tedavi

• Laparoskopik over drilling: Yumurtalıklara küçük delikler açılarak androjen üretimi azaltılır; bazı hastalarda yumurtlama düzenlenir.

PKOS ve Gebelik

• Erken teşhis ve tedavi ile gebelik şansı artar.
• Tüp bebek (IVF) tedavisi, ilaçlara yanıt vermeyen hastalarda tercih edilebilir.

Sık Sorulan Sorular

PKOS tamamen iyileşir mi?
Hayır, ancak belirtiler kontrol altına alınabilir.

Kilo vermek gerçekten fark yaratır mı?
Evet, %5–10’luk kilo kaybı bile adet düzenini ve yumurtlamayı düzeltebilir.

PKOS kansere neden olur mu?
Doğrudan neden olmaz, ancak uzun süre yumurtlama olmaması rahim içi kanser riskini artırabilir.

İstanbul’da PKOS Tedavisi

Doç. Dr. Cengiz Andan olarak, PKOS’ta kişiye özel tedavi planları, yaşam tarzı önerileri ve modern ilaç tedavileri ile hem üreme sağlığını hem de genel sağlığı korumayı hedefliyorum.