Çikolata Kisti (Endometrioma) Nedir? Belirtileri, Tanısı ve Tedavi Yöntemleri

Çikolata kisti, tıbbi adıyla endometrioma, özellikle üreme çağındaki kadınlarda sık görülen, endometriozis hastalığının yumurtalıklarda oluşturduğu kistik yapılardır. Adını içinde biriken eski kanın çikolataya benzer koyu kahverengi görünümünden alır.

Endometrioma Nedir?

Rahim içini döşeyen endometrium dokusu normalde her adet döngüsünde kalınlaşır, dökülür ve vajinal kanama olarak dışarı atılır. Ancak bu doku rahim dışında, özellikle yumurtalıklarda büyürse ve her adet döngüsünde aynı şekilde kanamaya devam ederse, zamanla kistik bir yapı oluşturur. İşte buna çikolata kisti denir.

UpToDate verilerine göre, endometriozisli kadınların yaklaşık %17-44’ünde çikolata kisti gelişir.

Çikolata Kisti Belirtileri

Her kadında belirti vermeyebilir, ancak en sık görülen şikayetler şunlardır:

• Adet sancılarının aşırı artması (dismenore)
• Cinsel ilişkide ağrı (disparoni)
• Kısırlık (infertilite)
• Kronik pelvik ağrı
• Adet öncesi veya sonrası kahverengi akıntı

Bu belirtiler diğer jinekolojik sorunlarla karıştırılabilir. Bu nedenle uzman değerlendirmesi önemlidir.

Nasıl Tanı Konur?

Tanı koymak için genellikle şu yöntemler kullanılır:

1. Ultrasonografi: Yumurtalıklarda kalın duvarlı, içi homojen koyu içerikli kist görüntüsü tanı koydurucudur.
2. MR Görüntüleme: Özellikle karmaşık olgularda ayırıcı tanı için kullanılır.
3. Laparoskopi: Hem tanı hem de tedavi amacıyla uygulanabilir. Bu yöntemle kist doğrudan gözlemlenir ve çıkarılabilir.

ESHRE rehberine göre, çikolata kistinin kesin tanısı ancak laparoskopik cerrahi ile biyopsi alınarak konabilir.

Endometrioma ve Kısırlık İlişkisi

Endometrioma, yumurtalıklarda doku hasarına yol açarak yumurta kalitesini düşürebilir. Ayrıca:

• Yumurtalık rezervini azaltabilir.
• Ovülasyonu bozabilir.
• Tüplerin hareket kabiliyetini sınırlayabilir.

Çalışmalara göre, endometrioma varlığında spontan gebelik şansı %25’e kadar düşebiliyor.

Bu yüzden çocuk sahibi olmak isteyen kadınlarda erken tanı ve uygun tedavi çok önemlidir.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi, hastanın yaşı, çocuk isteği, şikayetleri ve kistin büyüklüğüne göre planlanır:

1. İlaç Tedavisi

• Doğum kontrol hapları, GnRH analogları, progestinler gibi hormon ilaçlarıyla kistin büyümesi durdurulabilir.
• Bu yöntem kisti küçültmez, sadece şikayetleri baskılar.
• Kısırlık sorunu olanlar için uygun değildir.

2. Laparoskopik Cerrahi

• Kist, kapalı yöntemle (laparoskopi) çıkarılır.
• Doğurganlığı korumak için yumurtalık dokusu özenle korunur.
• Kist duvarı tamamen çıkarıldığında tekrarlama riski azalır.
• Ancak cerrahi sonrası yumurtalık rezervi etkilenebilir, bu nedenle özellikle çocuk isteği olanlarda işlem dikkatle planlanmalıdır.

3. Tüp Bebek (IVF)

• Özellikle tekrarlayan kistlerde veya ileri yaşta olan kadınlarda, doğrudan tüp bebek tedavisi tercih edilebilir.
• Gerektiğinde cerrahi öncesi veya sonrası uygulanabilir.

UpToDate’e göre, 4 cm üzeri endometrioma varlığında, rezervi korumak için bazı hastalarda cerrahi yerine direkt tüp bebek önerilmektedir.

Tekrarlama Riski Var mı?

Evet. Cerrahi sonrası bile 5 yıl içinde tekrar etme oranı %20-50 civarındadır. Bu nedenle ameliyat sonrası hastalar düzenli takip edilmeli ve gerekirse hormon tedavisiyle desteklenmelidir.

Sonuç

Çikolata kisti, sadece bir kist değil, kronik bir hastalığın parçasıdır. Doğurganlık üzerinde olumsuz etkileri olabilir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Bu yüzden şikayetler varsa ihmal edilmemeli ve uzman değerlendirmesi ile uygun tedavi planı yapılmalıdır.