کیست‌های تخمدان چیستند؟ علائم، تشخیص و روش‌های درمان

کیست‌های تخمدان کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل یا روی بافت تخمدان ایجاد می‌شوند. بیشتر آن‌ها خوش‌خیم (غیر سرطانی) هستند و عموماً در زنان در سنین باروری دیده می‌شوند. در حالی که برخی کیست‌ها هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند، برخی دیگر می‌توانند منجر به درد شدید یا عوارضی شوند که نیاز به مداخله اورژانسی دارند.

انواع کیست‌های تخمدان

کیست‌های تخمدان بر اساس ساختار و مکانیسم تشکیل خود طبقه‌بندی می‌شوند:

1. کیست‌های عملکردی (Functional Cysts)

   • کیست فولیکولی: ادامه رشد فولیکولی که در طول تخمک‌گذاری پاره نمی‌شود.

   • کیست جسم زرد (Corpus Luteum Cyst): تجمع مایع در ساختاری که پس از تخمک‌گذاری تشکیل می‌شود.

      

2. کیست‌های پاتولوژیک (Pathological Cysts)

   • کیست درموئید (تراتوم کیستیک بالغ): تومورهای خوش‌خیمی که می‌توانند حاوی بافت‌های مختلفی مانند مو، دندان باشند.

   • آندومتریوما (کیست شکلاتی): کیست پر از خون که در موارد آندومتریوز در تخمدان ایجاد می‌شود.

   • سیست آدنوم (Cystadenoma): یک توده خوش‌خیم روی سطح تخمدان که با مایع یا مخاط پر شده است.

      

   • کیست‌های بدخیم: اگرچه نادر هستند، برخی ساختارهای کیستیک می‌توانند سرطان تخمدان باشند.

علائم کیست‌های تخمدان

• درد در ناحیه لگن یا زیر شکم

• بی‌نظمی‌های قاعدگی

• درد هنگام مقاربت جنسی (دیسپارونی)

• تکرر ادرار، یبوست یا نفخ

• یک توده قابل لمس (یا حس وجود توده) در شکم

• درد ناگهانی و شدید (در صورت پارگی کیست یا پیچ خوردگی تخمدان)

دلایل ایجاد آن‌ها چیست؟

• عدم تعادل هورمونی

• مشکلات تخمک‌گذاری

• آندومتریوز

• بارداری

• عفونت‌های لگنی

روش‌های تشخیص

• معاینه زنان و زایمان: تشخیص تخمدان بزرگ شده یا توده.

• اولتراسونوگرافی (USG): ارزیابی اندازه، ساختار و محتویات کیست.

   

• ام‌آرآی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): برای کیست‌های پیچیده یا زمانی که به بدخیمی مشکوک است استفاده می‌شود.

• آزمایش خون: نشانگرهای تومور مانند CA-125، به ویژه در بیماران یائسه.

شرایط اورژانسی با کیست‌های تخمدان

• پارگی کیست: درد ناگهانی و شدید لگن، گاهی اوقات همراه با خونریزی داخلی.

• پیچ خوردگی تخمدان (Ovarian Torsion): پیچیدن تخمدان به دور خود، قطع جریان خون؛ نیاز به جراحی اورژانسی دارد.

روش‌های درمان

درمان بر اساس نوع، اندازه، علائم کیست و سن بیمار/تمایل به بچه‌دار شدن (اهداف باروری) برنامه‌ریزی می‌شود.

1. پیگیری و نظارت (انتظار هوشیارانه)

   • کیست‌های عملکردی کوچک معمولاً خود به خود در عرض چند ماه برطرف (ناپدید) می‌شوند.

   • پیگیری منظم سونوگرافی انجام می‌شود.

2. درمان دارویی (مدیکال)

   • با قرص‌های ضد بارداری می‌توان از تشکیل کیست جدید جلوگیری کرد.

   • درمان‌های سرکوب‌کننده هورمونی برای کیست‌های مرتبط با آندومتریوز.

3. درمان جراحی

   • کیستکتومی لاپاراسکوپی: کیست برداشته شده و تخمدان حفظ می‌شود.

   • اووفورکتومی (Oophorectomy): برداشتن تخمدان (در موارد مشکوک به بدخیمی).

   • جراحی اورژانسی: در موارد پیچ خوردگی یا پارگی انجام می‌شود.

آیا کیست‌ها عود می‌کنند؟

• کیست‌های عملکردی می‌توانند عود کنند.

• اگر آندومتریوز یا اختلال هورمونی وجود داشته باشد، خطر تشکیل کیست جدید بالا است.

رابطه با ناباروری

• آندومتریوماها و کیست‌های بزرگ می‌توانند ذخیره تخمدان را کاهش دهند.

• برنامه‌ریزی برای حفظ باروری قبل و بعد از جراحی مهم است.

سوالات متداول

• آیا هر کیست تخمدان نیاز به جراحی دارد؟ خیر. کیست‌های کوچک و بدون علامت را می‌توان تحت نظر داشت.

• آیا کیست می‌تواند به سرطان تبدیل شود؟ بیشتر آن‌ها خوش‌خیم هستند، اما خطر در زنان یائسه یا با کیست‌های سریع الرشد افزایش می‌یابد.

• آیا پارگی کیست مضر است؟ پارگی خودبه‌خودی یا جراحی کیست می‌تواند خطر خونریزی داخلی را افزایش دهد؛ مداخله کنترل نشده توصیه نمی‌شود.

درمان کیست تخمدان در استانبول

به عنوان دانشیار دکتر جنگیز آندان، از جراحی کم تهاجمی و رویکردهای شخصی‌سازی شده در درمان کیست‌های تخمدان استفاده می‌کنم. هدف بهبود کیفیت زندگی بیمار با حفظ بافت سالم تخمدان است.